Дарсликда умумий физика курсининг «Механика ва молекуляр физика» бўлимига доир материаллар баён этилган. Дарсликдаги ҳамма материал Халқаро бирликлар системаси (СИ) асосида берилган. Ўқувчига қулай бўлиши учун қонунлар, таърифлар ва муҳим терминлар ажратиб кўрсатилди.
Дарслик олий Техника ўқув юртларининг инженер-техник ихтисоси бўйича ўқувчи студентлари учун мўлжалланган бўлиб, ундан педагогика институтларининг студентлари ва физика ўқитувчилари ҳам фойдаланишлари мумкин.

• Сўз боши
• Кириш
• Моддий нуқталар механикаси
• Саноқ системаси
• Моддий нуқта кинематикасининг элементлари
• Эгри чизиқли ҳаракатдаги тезланишлар
• Моддий нуқта динамикаси
• Импульс ва унинг сақланиш қонуни
• Моддий нуқталар системасининг динамикаси
• Энергия — ҳаракат ва ўзаро таъсирларнинг универсал ўлчови
• Иш ва қувват
• Кинетик энергия
• Гравитацион майдон
• Ернинг тортиш мандони
• Потенциал майдонда моддий нуқтани кўчиришда бажарилган иш
• Механик энергиянинг сақланиш қонуни
• Космик тезликлар
• Абсолют эластик ва ноэластик урилишлар
• Қаттиқ жисм механикаси
• Анланма ҳаракат кинематикасининг элементлари
• Куч моменти
• Импульс моменти ва унинг ўзгариш қонуни
• Моддий нуқталар системаси импульсининг моменти ва унинг сақланиш қонуни
• Қаттиқ жисм айланма ҳаракат динамикасининг асосий тенгламаси
• Инерция моменти
• Айланувчи қаттиқ жисмнинг кинетик энергияси
• Ноинерциал саноқ системаларида жисмнинг ҳаракати
• Ноинерциал саноқ системалари
• Илгариланма ҳаракатланаётган ноинерциал саноқ системасидаги инерция кучи
• Айланувчи саноқ системасидаги инерция кучлари
• Суюқликлар механикасининг элементлари
• Узилмаслик тенгламаси
• Бернулли тепгламаси
• Қовушоқлик
• Суюқликнинг ламинар ва турбулент оқиши
• Жисмларнинг суюқлик ва газлардаги ҳаракати
• Нисбийлик назарияси элементлари
• Галилейнинг нисбийлик принципи
• Лорентц алмаштиришлари
• Лорентц алмаштиришларидан келиб чиқадиган натижалар
• Нисбийлик назариясида фазо ва вақтнинг ўзаро боғлиқлиги
• Релятивистик механикада тезликларни қўшиш
• Релятивистик динамиканинг асосий конуни
• Энергия ва массанинг ўзаро боғлиқлиги
• Энергия ва импульс орасидаги боғланиш
• Классик механиканинг қўлланиш чегаралари
• Тортишиш назарияси ҳақида тушунча
• Газлар молекуляр-кинетик назариясининг асослари
• Физик ҳодисаларни текширишдаги икки усул ҳақида
• Система параметрлари
• Мувозанатли ҳолатлар ва процесслар
• Идеал газнинг ҳолат тенгламаси
• Идеал газ босими учун молекуляр- кинетик назариянинг тенгламаси
• Газ молекуласи илгариланма ҳаракатининг ўртача кинетик энергияси
• Эркинлик даражалари бўйича энергиянинг текис тақсимланиши
• Термодинамиканинг биринчи бош қонуни ваунинг татбиқлари
• Газ ҳажмининг ўзгаришларида бажарилган иш
• Иссиқлик миқдори
• Термодинамиканинг биринчи бош қонуни
• Термодинамиканинг биринчи бош қонунини идеал газдаги изопроцессларга татбиқ қилиш
• Идеал газнинг иссиқлик сиғими
• Термодинамиканинг биринчи бош қонунини адиабатик процессларга татбиқ қилиш
• Идеал газ иссиқлик сиғимининг классик назарияси ва унинг камчиликлари
• Газлардаги статистик тақсимотлар ва кўчиш ҳодисалари
• Идеал газ молекулаларининг иссиқлик ҳаракат тезликлари ва энергиялари бўйича тақсимланишига оид Максвелл қонуни
• Ташқи потенциал майдонда зарраларнинг тақсимланишига оид Больцман қонуни
• Газ молекулаларининг эркин югуриш ўртача масофаси
• Газлардаги диффузия ҳодисаси
• Газларнинг иссиқлик ўтказувчанлиги
• Газларнинг қовушоқлиги
• Термодинамнканинг иккинчи бош қонуни
• Қайтувчан ва қайтмас процесслар
• Цикл. Иситкич ва совиткич машиналар
• Карно цикли ва унинг фойдали иш коэффициенти
• Термодинамиканинг иккинчи бош қонуни
• Карно теоремаси. Температураларнинг термодинамик шкаласи
• Энтропия
• Термодинамика иккинчи бош қонунининг статистик маъноси
• Реал газлар
• Реал газ молекулаларининг ўзаро таъсир кучлари ва потенциал энергияси
• Ван- дер- Ваальс тенгламаси
• Экспериментал изотермалар. Критик ҳолат
• Реал газнинг ички энергияси
• Модданинг қаттиқ ва суюқ ҳолатлари

КИРИШ

Физика фани ҳақида

Физика ... Бу грекча сўз бўлиб, табиат деган маънони англатади. Физика бизнинг эрамиздан илгарироқ вужудга келган фан, ўша вақтда унинг таркибига ҳозир химия, астрономия, биология, геология деб ном олган бир қатор табиий фанлар ҳам кирган. Кейинчалик, улар мустақил фанлар даражасида шаклланган. Умуман, физика ва бошқа табиий фанлар орасида кескин чегара мавжуд эмас. Бу сўзларнинг далили сифатида химиявий физика, геофи­зика, биофизика каби бирлашган фанларнинг вужудга келишини кўрсатиш мумкин. Бошқача қилиб айтганда, физикани барча табиий фанларнинг пойдевори деб ҳисоблаш мумкин. Шунинг учун ҳам Абу Райҳон Беруний ва Абу Али ибн Сино каби буюк мутафаккир олимларимизнинг илмий меросларида ҳам физикага оид талайгина оригинал фикрлар топиляпти.

Физика материянинг тузилишини ва материя ҳаракатининг энг умумий кўринишларини ўрганади. Ўрганиш тажриба асосида бошланади. Ҳодисаларни табиий шароитларда ўрганиш асосида тажриба орттириш — кузатиш деб, ҳодисаларни сунъий шароитда, яъни лаборатория шароитларида амалга ошириб тажриба ўтказишни эса экспери­мент деб аташ одат бўлиб қолган. Албатта, эксперимент кузатишга нисбатан бир қатор афзалликларга эга. Биринчидан, экспериментда ахборот олиш учун сарфланадиган вақтни тежаш мумкин. Масалан, табиий шароитларда бирор ҳодиса рўй бериши учун бир неча суткалаб, ҳаттоки ойлаб кутишга тўғри келади. Лабораторияларда эса бу ҳодисани исталган вақтда амалга оширилади.

...