Алишер Навоийнинг мазмунан теран ва бадиий юксак, мураккаб шаклу услубдаги ғазаллари, қитъалари, рубоийлари ва тушунилиши қийин байтларининг илмий-оммабоп таҳлилига бағишланган навоийшунос олимлар Иброҳим Ҳаққул ва Эргаш Очиловларнинг ушбу тўпламдан ўрин олган мақолалари улуғ шоир шеърларидаги қават-қават маъно қирраларини кашф этиш ва беқиёс маҳорати сирлари билан ўқувчиларни таништириш жиҳатидан буюк бобокалонимиз ижодини англаш сари қўйилган яна бир қадамдир.

Китоб Навоий ижодиёти ихлосмандлари, адабиётшунос олимлар, олий ўқув юртлари филология факультетлари талабалари, адабиётшунослик йўналиши бўйича изланиш олиб бораётган тадқиқотчиларга мўлжалланган.

МУНДАРИЖА

Навоийни англаш машаққати ....................................................................... 3

ИБРОҲИМ ҲАҚҚУЛ

I. ҒАЗАЛЛАР ШАРҲИ ВА ТАЛҚИНЛАРИ

«Сен ўз хулқингни тузгил...».......................................................................... 8

«Кийик чарми заиф эгнимга...» ................................................................... 13

«Жуд эмас кўп базл учун...» ......................................................................... 19

«Навбаҳор айёми бўлмиш…» ...................................................................... 23

«Тенгри халқ этмиш мени гўё...» ................................................................ 28

«Эй кўнгул, келким…» ................................................................................. 34

«Десам: бу су тузатур фикр қасрини...» ................................................. 38

«Жунун водийсиға мойил...» ....................................................................... 43

«Жисмим аро жон айласам» ........................................................................ 47

«Лабингдин хаста жонким бўлди бетоб...» .............................................. 51

«Топмадим аҳли замон ичра...» ................................................................... 56

«Мени мен истаган ўз суҳбатиға...» ............................................................ 61

«Сир»нинг ботин сирлари ............................................................................ 66

«Тасаввуф ризо аҳлидин яхши ахлоқ...» ..................................................... 71

«Ҳар қачонким кемага ул ой...» ................................................................... 75

«Фалакдин гар манга ҳар лаҳза ...» ............................................................. 79

«Ишқ аро душвордур бўлмоқ...» ................................................................. 84

«Кўнгул ичра ғам камлиги...» ...................................................................... 87

«Ёрдин айру кўнгул…» ................................................................................ 92

II. РУБОИЙ, ҚИТЪА ВА ФАРД ШАРҲЛАРИ

Ғаму дард − ишқ шавқи ................................................................................ 98

«Йўқ даҳрда бир бесару сомон мендек...» ................................................ 103

«Сабр арчи кишига ранж афзун айлар…» ........................................... 107

«Гар қилса киши қилиб гуноҳе, тавба...» ................................................. 110

«Ё рабки, фано базмида...» ......................................................................... 112

«Ким бўлса бу мотамкададек...» ................................................................ 116

«То дашт баҳор бирла рангин бўлғай...» .................................................. 118

«Оллимда табиби чорасозим ҳам йўқ...» .................................................. 119

«Масжидқа неча аҳли риёдек етайин...» ................................................... 120

«Риёий каъбадин дайри фаноға...» ............................................................ 121

«Чу разл ҳавсаласиздур...» ......................................................................... 125

Фисқ – куфри ниҳоний демак .................................................................... 125

«Важҳи маош учун...» ................................................................................. 127

«Чун манга лутф этти шоҳ...» .................................................................... 131

«Қaноат гўшасин тутқилки...» ................................................................... 133

«Бордилар, ёмғур дуосин қилғали аҳли риё...» ........................................ 134

«Тавозеъ яхши, аммо...» ............................................................................. 137

«Ғазалда уч киши...» ................................................................................... 139

«Туҳфаларким юборди қайсари рум...» .................................................... 141

«Тилингни асрағил...» ................................................................................. 143

«Гар қуёш васлин тиларсен...» ................................................................... 145

«Мурувват барча бермакдур...» ................................................................. 149

ЭРГАШ ОЧИЛОВ

КЎНГИЛ – ҲАҚ КЎЗГУСИ

Ғазаллар шарҳи ва тадқиқлар

Икки олам соҳиби ....................................................................................... 156

Хизру Масиҳ ................................................................................................ 163

Зийрак қуш – огоҳ инсон тимсоли ............................................................ 171

Вафо аҳлининг қисмати .............................................................................. 176

Маҳорат меваси ........................................................................................... 182

Ҳажру васл аро ............................................................................................ 188

Шоҳу гадо нисбати ..................................................................................... 193

Ҳассос кечинмалар талқини ....................................................................... 197

Ишқ ўтининг шиддати ................................................................................ 201

Ҳайрат завқи ................................................................................................ 204

Тафаккур ва талқин ..................................................................................... 209

Алишер Навоий ва пайғамбарлар .............................................................. 212

«Нақши девор айладинг наққошни» ....................................................... 222

Дўстдан азиз душман .................................................................................. 225

Сомирий сеҳри ............................................................................................ 228

Ҳақ сири пинҳону халқ сири ошкор.......................................................... 230

Рамзлар силсиласи ...................................................................................... 232

«Хуршид – атонгдур, ой – ано...» .............................................................. 235

Қатрада акс этган уммон ........................................................................... 237

Зоҳидлар ва сўфийлар................................................................................. 242

Комил инсон ғояси тараннуми................................................................... 246

Азалдан ошиқлик нима? ............................................................................. 254

«Дайр ичра қадам қўйсанг» ....................................................................... 258

Ишқ кофири ким? ........................................................................................ 261

Улуғлар ибрати ........................................................................................... 266

Кўнгил – ҳақ кўзгуси .................................................................................. 267

Ақл ва кўнгил зиддияти.............................................................................. 269

Раз қизининг суҳбати .................................................................................. 277

Ишқ – чақмоқ, ошиқ – хас .......................................................................... 284

Ҳусн ва ишқ ................................................................................................. 289

Билол ва хол ................................................................................................. 291

Ривоят ва ҳақиқат ........................................................................................ 292

Тимсоллар тизими ....................................................................................... 296