Ушбу монография - муаллифнинг аксари матбуотда эълон қилинган публицистик, илмий мақолалари жамланмасидир. Китобда Алишер Навоий ғазалиёти, XX аср ўзбек адабиёти ҳамда замонавий ўзбек шеъриятидаги тимсол тадрижи - поэтик образлар, бадиий сўз мақоми қиёсийликда талқин этилган. Мазкур монографияда ўртага ташланган фик-мулоҳазалар ўзининг янгича тарзлилиги ва миллийлиги билан аҳамиятлидир. Зеро, унда тимсол тадрижи ХV-ХХI аср адабий манбалари мисолида ўрганилган. Тадқиқот адабиёт тарихи, навоийшунослик ҳамда матншунослик соҳасига тааллуқли бўлиб, ундан филология йўналишидаги талабалар ҳамда шу соҳада илмий тадқиқот олиб бораётган изланувчилар фойдаланиши мумкин.

Кириш............................................................................ 3

I БОБ. НАВОИЙ ҒАЗАЛИЁТИДА ТИМСОЛ ТАДРИЖИ

1.1. «Оразин ёпқач кўзимдин сочилур...» ................. 7

Гулқанд.......................................................................... 15

Сурат ва маъно уйғунлиги............................................ 23

Сўз ва руҳ вобасталиги................................................. 30

Ишқ аҳлининг кўзгуси.................................................. 36

«Йўл қилур жисмимда ашк...» ..................................... 42

«Бўлмағай эрди муяссар "Хамса"...» .......................... 48

«Иста маъни оламиким...»............................................ 54

1.2. Маъно ва тимсоллар сири ................................... 60

Бадиий сўз мақоми........................................................ 67

Нафосат хазинабони .................................................... 74

Комиллик сири ............................................................. 83

Ҳайрат туйнуклари ...................................................... 86

«Эсиб раҳмат насими...»............................................... 90

1.3. Жасорат тимсоли.................................................. 96

Нўъмон лоласи ............................................................. 103

Ишқ ҳавоси.................................................................... 109

Ишқ ифшоси.................................................................. 116

«Меҳр юз кўрмай ўчашди...» ....................................... 121

1.4. «Асҳоби каҳф» ити ёхуд садоқатли ит тимсоли . 128

II БОБ. XX АСР ЎЗБЕК АДАБИЁТИДА ТИМСОЛ ТАДРИЖИ

2.1. Анъанавийликка эш, янгиланишга ташна .......... 133

2.2. «Ихрож» сўзининг маъносини биласизми?

(Усмон Носир шеъриятида анъанавийлик).................. 139

2.3. «Жунун занжири бўйнумда...»

(Қодирий ижодиётида анъанавийлик)........................... 143

2.4. Ойбек ижодида анъанавийлик ............................. 147

III БОБ. ЗАМОНАВИЙ ЎЗБЕК ШЕЪРИЯТИДА ТИМСОЛ ТАДРИЖИ

3.1. «Хайр энди, шеъриятга кўмилган ҳаёт...» .......... 151

3.2. Кўнгил қуши наволари ........................................ 156

Нур соғинчи................................................................... 161

3.3. Орзуманд шеърият ............................................... 166

3.4. «Доғ ботинда ўсади...»......................................... 173

«Қадр - канглум суянган дарахт...» ............................. 178

IV БОБ. АЛИШЕР НАВОИЙ АСАРЛАРИ МАТНИНИ ТАДҚИҚ ЭТИШ УСУЛЛАРИ

4.1. Алишер Навоий асарларидаги эътибордан

четда қолган сўз ва иборалар ....................................... 183

4.2. «Сўз қоидасида интизом...» ................................ 188

Илмнинг Рауф Парфиси ............................................... 194

4.3. Матнни тадқиқ этиш усули ................................. 198

Насрий баёнлаш мезони ............................................... 209

«Мажолис ун-нафоис» матнини тадқиқ этиш усуллари ... .215

4.4. Навоий асарларидаги айрим сўзларнинг матний маънолари..... 223

Хулоса .......................................................................... 230

Шартли қисқартмалар................................................... 234

Фойдаланилган адабиётлар рўйхати ........................... 235