“Temir yo‘l telekommunikatsiya, aloqa tizimlari, liniyalari va optik aloqa asoslari” kursi bo‘yicha tayyorlangan o‘quv qo‘llanma ushbu kurs dasturida ko‘zda tutilgan barcha mavzularni o‘z ichiga oladi. Unda telekommimikatsiya tarmoqlari, aloqa liniyalari, ularning turlari, aloqa kabellari va ularga bo‘ladigan ta’sirlardan himoyalash haqida tolali optik aloqa liniyalari nazariy asoslari va qurilish prinsiplari kabi masalalar o‘z ifodasini topgan.
Ushbu o‘quv qo‘llanma 531 IOOO-“Texnologik jarayonlar va ishlab chiqarishni avtomatlashtirish va boshqarish” (temir yo‘l transporti), bakalavriat ta’lim yo‘nalishi talabalari va professor-o‘qituvchilar uchun mo‘ljallangan. Temir yo‘l kollejlari o‘quvchilari va muhandis-texnik xodimlar uchun ham foydali bo‘lishi mumkin.

• Kirish
• 1- bob. Telekommunikatsiya tarmoqlari
• Telekomunikatsiyaning rivojlanish tarixi
• Telekommunikatsiya tarmoqlari haqida tushunchalar
• Telekommunikatsiya tarmoqlari turlari
• Shahar telefon tarmoqlarining tuzilishi
• Qishloq telefon tarmoqlari
• 2- bob. Aloqa liniyalarining turlari va ularni ishlatish muhiti
• Aloqa liniyalari va ularning asosiy xususiyatlari
• Yo‘naltiruvchi uzatish tizimlar
• Yo‘naltiruvchi tizimlardagi fizik jarayonlar
• Elektromagnit maydon tenglamasi
• Yaqin va uzoq tomonlardagi elektromagnit maydon
• To‘lqin qarshiligi
• 3- bob. Aloqa zanjirlariga tashqi elektromagnit maydonlarning ta’siri
• Tashqi ta’sir turlari va ko‘rinishlari
• Atmosferadan xosil bo‘luvchi elektr ta’sirlar
• Yuqori voltli elektr uzatish liniyalar ta’siri
• Elektrlashtirilgan temiryo‘1 ta’siri
• Radiostantsiyalar ta’siri
• 4- bob. Telekommunikatsiya inshootlarini tashqi ta’sirlardan himoyalash
• Muhofazalanish choralari
• Aloqa inshoatlarini tashqi ta’sirlardan muxofazalash
• Aloqa kabellarini ekranlashtirish
• 5- bob. Kabel qobig’i korroziyasi va undan saqlanish usullari
• Korroziya turlari
• Tuproq osti elektrokimyoviy korroziya
• Kristallararo korroziya
• Elektr korroziya
• Korroziyadan muhofazalanish choralari
• Katodli yimoya
• Protektorli himoya
• Alyuminiy va po‘lat qobiqlarni korroziyadan himoyalash uslublari
• Passiv himoyalanish qurilmasi
• Aloqa kabel qobiqlaridagi potensiallarni o‘lchash va nazoratlovchi - o‘lchov punktlari qurilmalari
• Kabelli aloqa liniya parametrlarni o‘lchash usullari
• Elektr o‘chovlarda liniyaning shikastlangan joyini aniqlash
• 6- bob. Tarmoqdan foydalana olishning yangi texnologiyalari
• Hozirgi zamon aloqa xizmati turlari
• Abonent foydalana oluvchi tarmoq texnologiyasida qo‘llaniluvchi yo‘naltiruvchi uzatish tizimlar bo‘yicha tasniflanishi
• Abonent foydalana oluvchi tarmoqning raqamli uzatish tizim apparaturalarining tuzilishi
• xDSE uzatish texnologiyasining turkumlanishi
• Simmetrik DSE texnologiya
• Keng polosali abonent foydalana oluvchi tarmoq
• Raqamli juftlik bo‘ylab ma’lumotlar uzatuvining yangi raqamli texnologiyasi
• Kabelli liniyalar bo‘ylab DSE texnologiya asosida aloqa tashkil etish
• Raqamli aloqa uzatish tizimlari uchun qo‘llanuvchi kabellarning elektr tafsilotlarini normallashtirish
• 7- bob.Tolali optik-aloqa liniyalari va optik tola parametrlari
• Tolali optik aloqa liniyasi (TOAL) tushunchasi
• Tolali optik aloqa liniyasi afzalliklari
• OTALning kamchiliklari
• Optik tolali aloqa sistemasining sxemasi
• OTALning asosiy elementlari
• Optik tolalar
• Tola bo‘yicha yorug‘lik tarqalishi
• Optik kabellarning turlari
• Nur o‘tkazgich tolalarning ishlash prinsiplari
• Nur o‘tkazgich tolaning to‘lqin uzunligi va kritik chastotasi
• Nur o‘tkazgichlardagi to‘lqinlar turlari
• 8- bob.Tolali nur o‘'tgazgich turlari va ular asosida aloqa liniyasini tashkil etish
• Pog‘onasimon optik tola
• Gradient optik tola
• Optik tolaning so‘nishi
• Optik tolalarda dispersiya
• Optik tolali aloqa liniyasini tashkil etish
• Optoelektron texnikasining effektivligi va qo‘llanish joyi
• Foydalanilgan adabiyotlar

Bugungi kunimizni axborot-kommunikatsiya texnologiyalarisiz tassavur qilish qiyin. E’tirof etish kerakki, qisqa vaqt ichida mamlakalimizda ushbu sohada maqtasa arzigulik yutuqlar qo‘lga kiritildi. Buni Vazirlar Mahkamasining 2003 yil yakunlariga bag‘ishlangan yig‘ilishda Prezidentimiz alohida ta’kidladi. Respublikamiz shaharlarini raqamli telekommunikatsiya tarmoqlari bilan qamrab olish darajasi 86% ga etgani aslida sohani rivojlantirish bo‘yicha qabul qilingan farmon, Vazirlar Mahkamasining qarorlari va hukumat dasturlarni bajarishi borasida O‘zbekiston Aloqa va Ahborotlashtirish Agentligi tomonidan katta ishlar amalga oshirilganidan dalolat beradi.

1995 - 2000 yillar mobaynida tizimni rivojlantirish maqsadida Yaponiyaning tashqi iqtisodiyot hamkorlik fondi (OECF) 12.7 mlrd Yapon Yenasi miqdorida imtiyozli kredit ajratgan edi. Natijada Respublika viloyatlari markazlarida raqamli kanallar tashkil qilish uchun 1925 km uzunlikdagi optik tolali aloqa kabellari yotqizilib, 1028 kmlik radioreleli va uzatish tarmoqlari ishga tushirildi. Qoraqalpag‘iston Respublikasi, Xorazm, Buxoro, va Navoiy viloyatlarida esa 251.5 ming raqamga ega raqamli telefon stantsiyalari aholiga xizmal ko‘rsata boshladi. 39 ta tuman va shaharda zamonaviy mahalliy telefon aloqa xizmatidan foydalanish imkoniyatini berdi. O‘zbekiston Respublika hukumati bilan Yaponiya Xalqaro hamkorlik banki (JBIC) o‘rtasida tuzilgan kredit kelishuviga asosan, 1999 - 2005 yillar davomida mamlakatimiz tekommunikatsiya tarmog‘ini rivojlantirish loyihasini 2 - bosqichini amalga oshirish uchun 12.7 milliard yenasi miqdorda imtiyozli sarmoya ajratilgan edi.

Agentlik, «Uzbektelekom» aksiyadorlik kompaniyasi va Radioaloqa, radioeshittirish va Televidiniya markazi korxonalarining sa’y-harakatlari natijasida ushbu kredit hisobiga 37000 sig‘imga ega bo‘lgan telefon stantsiyalari, ikkita xalqaro telefon stantsiyalarini o‘rnatish, salkam 2700 km uzunlikda optik tolali aloqa kabellarini yotqazish, 185 ta uzatish va 5ta radioreleli aloqa tizimlarini ishga tushurish rejalashtirilgan. Bundan tashqari, Qoraqalpog‘'iston Respublikasi, Xorazm, Buxoro, va Navoiy viloyatlari aholisi uchun aloqa hizmatlarini ko‘rsatish qiyin bo‘lgan, hududni qamrab olgan holda, simsiz abonent liniyalari tizimini tatbiq qilish hamda 63 ta televideniya va 36 ta radiouzatgich o‘rnatish ko‘zda tutilgan...