Флоренциялик ёзувчи, файласуф, олим Никколо Макиавелли ўзининг «Ҳукмдор» асарида давлвт ҳақида фикр юритаркан, давлатга хизмат қилиш - инсон ҳаётининг олий мақсади, мазмуни ва саодати бўлмоғи керак, деб ҳисоблайди.
400 йилдан зиёд вақт давомида Ғарб ва Шарқ мамлакатлари халқларини ўзига жалб этиб келган ушбу асар Абу Муслим томонидан ўзбек тилига таржима қилинди. Асар кенг ўқувчилар оммасида катта қизиқиш уйғотишига ишонамиз…

• Макиавелли ва унинг сиёсий хазинаси
• I боб. Давлатлар неча турли бўлади ва улар қандай қўлга киритилади
• II боб. Мерос қолувчи якка ҳокимлик ҳақида
• III боб. Аралаш давлатлар ҳақида
• IV боб. Нима учун Искандар эгаллаган Доро қироллиги Искандар ўлгач, унинг меросхўрларига қарши бош кўтармаган
• V боб. Эгаллаб олингунча ўз қонунлари бўйича яшаган шаҳар ёки давлатларни қандай бошқариш мумкин
• VI боб. Қурол ёки жасорат билан қўлга киритиладиган янги давлатлар ҳақида
• VII боб. Бировнинг қуроли ёки тақдирнинг инояти ила қўлга киритиладиган янги давлатлар ҳақида
• VIII боб. Ҳокимиятни зулм билан қўлга киритадиганлар ҳақида
• IX боб. Фуқароларнинг яккаҳокимлиги ҳақида
• X боб. Давлатларнинг кучи қандай ўлчанади?
• XI боб. Черков давлатлари ҳақида
• XII боб. Қўшинларнинг қандай турлари бўлиши ҳамда ёлланма аскарлар ҳақида
• XIII боб. Иттифоқдош ва аралаш қўшинлар ҳамда давлатнинг ўз қўшинлари ҳақида
• XIV боб. Ҳукмдор ҳарбий ишда қандай йўл тутмоғи лозим?..
• XV боб. Одамларни, айниқса ҳукмдорларни нима учун мақташади ёки қоралашади?
• XVI боб. Саховат ва тежамкорлик ҳақида
• XVII боб. Зулм ва шафқат ҳақида. Раият ҳукмдорни севгани афзалми ёки ундан қўрққаними?
• XVIII боб. Ҳукмдорлар сўзининг устидан қандай чиқиши керак?
• XIX боб. Қандай қилиб нафрат ва жирканишга йўл қўймаслик мумкин?
• XX боб. Қалъаларнинг ва хукмдорлар доим қўллайдиган бошқа кўп нарсаларнинг фойдаси борми?
• XXI боб. Хукмдорни хурмат қилишлари учун у нима қилиши керак?
• XXII боб. Хукмдорларнинг маслаҳатчилари ҳақида
• XXIII боб. Хушомадгўйлардан қандай қутулиш мумкин?
• XXIV боб. Нима учун Италия хукмдорлари давлатидан маҳрум бўлишди?
• XXV боб. Тақдир одамларнинг ишларига қанчалик ҳукмрон ва унга қандай қарши туриш мумкин?
• XXVI боб. Италияни эгаллаб, уни варварларнинг қўлидан озод қилишга даъват
• Муаллиф ҳақида

Бу ҳаётда дунёни мукаммал кўрадиган одамзоднинг ўзи йўқ. Чунки имкони бўлдими, тамом, жамиятни, давлатни, халқни, ақлни, инсониятни ёки бирор бир соҳани емирилишдан қутқариш зарур, деган даъво билан яшайди. Айни шундай файласуф олимлардан бири Никколо Макиавелли (1469-1527) бўлиб, дастлаб у айнан «Ҳукмдор», «Флоренция тарихи» асарлари орқали давлат ҳақида фикр юритиб, унинг илоҳий эмас, балки табиий қонунлар асосида ривожланишини ҳар томонлама асослашга ҳаракат қилган. Унинг фикрича, барча жамиятлар ўз элиталари табиатидан келиб чиқувчи турли оқибатлар билан ўзаро фарқланадилар. Бу, сиёсий рақобат билан боғлиқ бўлган обрў, ҳокимият, эътиборларнинг нотекис тақсимланганлиги билан характерланади. Яъни, камчилик кўпчиликни турли даражадаги куч ва айёрлик орқали бошқаради. Макиавелли кучни афзал билувчи элиталарни шер элитаси, бошқаларини эса, яъни айёрликни устун қўювчиларни тулки элитаси деб номлайди. Ўз навбатида Макиавелли аралаш - монархия, анархия ва демократиядан иборат бўлган давлат шаклини энг матлуб шакл деб ҳисобларди. Уларнинг ҳар бири бошқаларини тийиб, айни пайтда асраб- авайлаши кераклигига алоҳида эътибор қаратади. Айни шу баҳс-мунозарали фикрлар асосида Макиавеллининг «Ҳукмдор» асари мана 400 йилдан кўпроқ давр мобайнида нафақат Ғарб балки Шарқ мамлакатлари давлат бошлиқлари диққат-эътиборини ҳам ўзига жалб этиб келмоқда.

...